Współcześnie energia elektryczna stała się towarem – podobnie jak wiele innych dóbr podlega więc wszelkim prawom rynku, czynnikom krajowym i ogólnoświatowym, a jej kontrola ze strony państwa ogranicza się do niezbędnego minimum. Tym samym czynnikom podlega również cena energii, która znacznie zmieniła się na przestrzeni lat, i która zmieniać się będzie nadal.
Energia elektryczna na wolnym rynku
Obecnie rynek prądu jest rynkiem w znacznej części wolnym. Koszty energii elektrycznej, zarówno dla firm, jak i gospodarstw domowych, systematycznie rosną. Należy jednak pamiętać, że to stosunek ceny prądu do otrzymywanych wynagrodzeń i obrotów firm stanowi o tym, jak odbieramy stawki oferowane przez dostawców.
Ceny energii elektrycznej w Polsce kształtowała przede wszystkim transformacja gospodarcza. Po 1989 roku jednym z wyzwań było prawidłowe dopasowanie poziomu cen do rzeczywistych potrzeb i kosztów energetycznych każdego segmentu: od przemysłu po gospodarstwa domowe. Odejście od polityki socjalnej wiązało się bowiem ze zmianą modelu rynku, a co za tym idzie, całkowitym przewartościowaniem stosowanych dotychczas narzędzi i rozwiązań.
Tendencje wzrostowe
Lata 1990-2000 pokazały sukcesywny wzrost cen energii elektrycznej. Średnie stawki dla odbiorców przemysłowych i klientów indywidualnych rosły, a ich wysokość odzwierciedlała kondycję elektroenergetyki całego kraju.
Średnia cena za 1 MWh dla gospodarstw domowych w 1990 roku była niższa, niż w przypadku odbiorców przemysłowych, i nie przekraczała 50 złotych. Ta sytuacja zmieniła się jednak dynamicznie, i już w roku 1991 roku stawki wyrównały się, a w roku 1992 cena dla odbiorców indywidualnych przekroczyła tę obowiązującą dla przemysłu. Koszt energii elektrycznej dla potrzeb komunalno-bytowych wzrastał szybciej, niż miało to miejsce w przypadku dużych przedsiębiorstw. W roku 1994 cena 1MWh dla gospodarstw domowych przekroczyła granicę 100 złotych, podczas gdy dla przemysłu stawka sięgnęła tego poziomu dopiero na przełomie lat 1995 i 1996. Do 2000 roku odbiorcy indywidualni musieli zmierzyć się ze stawką na poziomie 300 złotych za 1MWh, dla przemysłu natomiast cena energii elektrycznej w tym samym roku przekroczyła 150 złotych[1].
Różne potrzeby – różne ceny
Wzrostowa tendencja cen energii elektrycznej utrzymywała się w kolejnych latach. W okresie od 1999 roku do 2014 cena prądu dla domu wzrosła o 137%[2].
Obecnie można mówić o sytuacji, w której mamy do czynienia ze wzrostem cen hurtowych prądu na rynkach w całej Europie. Klientów indywidualnych obowiązują w tej chwili stawki niższe niż te, które dotyczą przedsiębiorstw.
Ta różnica jest wynikiem dwóch głównych czynników: działań ze strony Urzędu Regulacji Energetycznej i tzw. mocy umownej. Co to oznacza w praktyce?
Taryfy, które obowiązują gospodarstwa domowe i jednoosobowe działalności gospodarcze (tj. grupa taryfowa G), jest objęta regulacjami ze strony URE. To Urząd dba o to by, koszty energii elektrycznej utrzymywały się na odpowiednim poziomie. Odbiorców korzystających z innych taryf (A, B, C), czyli dużych przedsiębiorstw lub małych i średnich firm, takie regulacje nie obowiązują. Tym samym ceny dla nich przewidziane są bezpośrednio wynikiem decyzji ze strony spółek zajmujących się obrotem energią elektryczną.
Moc umowna to z kolei zdeklarowana ilość energii, która ma zostać pobrana z sieci. To na jej podstawie ustalana jest stała część opłaty za usługę przesyłową, która w przypadku firm jest znacznie większa: przedsiębiorstwa wymagają poważniejszych nakładów energetycznych, a szacowaną moc umowną ubezpiecza się dodatkowym marginesem, by zminimalizować ryzyko przeciążenia sieci.
Aktualnie na rynku energii elektrycznej
Całkowity koszt energii elektrycznej dla wszystkich odbiorców to połączenie ceny sprzedaży i dystrybucji. Po zamrożeniu cen prądu w roku 2019 przyszedł czas na ich wzrost: Urząd Regulacji Energetyki zatwierdził podwyżki, które będą proporcjonalne do zużycia w danej grupie taryfowej.
Przedsiębiorcy korzystają z trzech głównych taryf: A, B, C, czyli odpowiednio przyłącza do napięcia wysokiego, średniego i niskiego. W ich ramach mieszczą się różne grupy taryfowe i to one determinują przewidziane zużycie prądu. Wybór odpowiedniej grupy ma kluczowe znaczenie dla biznesu – dobrze dopasowana taryfa pozwala na znaczne oszczędności. Dla klientów indywidualnych przewiduje się jedną taryfę: G.
Przyjrzeć należy się także możliwości skorzystania z rozliczenia zużycia według stref czasowych: odbiorcy kwalifikują się do grup taryfowych według poboru energii elektrycznej w określonych porach dnia i nocy. Rozłożenie stref czasowych różni się w zależności od wybranego dostawcy prądu.
Koszt energii rośnie przede wszystkim w wyniku wzrostu cen europejskich uprawnień do emisji gazów cieplarnianych. Reforma systemu handlu emisjami ETS obejmuje plan na kolejne lata, tj. od 2021 do 2030 roku. Dyrektywa zakłada, że liczba uprawnień dostępnych w systemie powinna spadać – tak, by zapobiegać obniżaniu cen i zapewnić redukcję emisji na odpowiednim pułapie.
Przedsiębiorstwa muszą liczyć się z szacowanym kosztem uprawnień na poziomie ok. 28 euro w roku 2020 – to prognoza, którą podają specjaliści Refinitiv, a która została oszacowana m.in. na podstawie planowanego na 2021 rok przeglądu działania rezerwy MSR, czyli mechanizmu rezerwy stabilizacyjnej[3].
Polityka energetyczna – możliwości dla przedsiębiorców
Obniżenie kosztów energii elektrycznej w przedsiębiorstwie może odbywać się na kilku poziomach – od ograniczenia poboru prądu, przez optymalizację jego wykorzystywania, aż do odnalezienia najbardziej korzystnej taryfy.
Modernizacja urządzeń, planowanie zarządzania zasobami energii i inwestycje w ekologiczne rozwiązania to metody, które warto wykorzystać jako długofalowe i perspektywiczne. Jednocześnie istnieje możliwość skorzystania z rekompensaty za wzrost cen energii elektrycznej – nie jest to jednak wyjście dostępne dla każdego, spełnić należy określone warunki, konieczne będzie także złożenie stosownej deklaracji.
Ceny prądu to nie tylko efekt faktycznego zużycia energii, ale również koszty dystrybucji, opłat na rzecz państwa i dodatkowych usług, które są wliczone w abonament opłacany u dostawcy. Ceny różnią się także w zależności od regionu, i tę regionalizację należy mieć na uwadze szacując poziom kosztów energii elektrycznej dla domu czy przedsiębiorstwa. Wzrost cen energii elektrycznej jest wynikiem procesów globalnych – z tego powodu globalnie należy go postrzegać. Rosnące ceny paliw, susze, podniesienie opłat za emisję CO2 – to wszystko przekłada się na sumy, które końcowy odbiorca energii elektrycznej zobaczy na swoim rachunku.
[1] https://www.ure.gov.pl/pl/urzad/informacje-ogolne/publikacje/seria-wydawnicza-bibli/jaki-model-rynku-energ/1185,13-Problemy-okresu-przejsciowego.html [dostęp: 09.03.2020]
[2] https://rynekpierwotny.pl/wiadomosci-mieszkaniowe/ile-15-lat-temu-placilismy-za-prad-i-wode/5482/
[3] https://biznesalert.pl/kobize-polska-emisje-co2-uprawnienia-ceny-energetyka/ [dostęp: 09.03.2020]
